Fatih Sultan Mehmet (1451 – 1481) II. Bayezit (1481 – 1512) Yavuz Sultan Selim (1512 – 1520) Kanuni Sultan Süleyman (1520 – 1566) II. Selim (1566 – 1574)Sokullu Mehmet Pa?a Dönemi III. Murat (1574 – 1595)Sokullu Mehmet Pa?a Dönemi FAT?H SULTAN MEHMET DÖNEM? (1451 – 1481) ?STANBUL’UN FETH? (29 May?s 1453) Sebepleri : - ?stanbul’un jeopolitik konumu - Hz. Peygamber’in müjdesine kavu?mak - Bizans’?n Anadolu beyliklerini ve ?ehzadeleri k??k?rtmas?, Haçl? seferlerine davetiye ç?karmas? - Karadeniz ticaret yollar?n? ele geçirmek - Anadolu ile Rumeli topraklar? aras?ndaki bütünlü?ü sa?lamak - Osmanl? ordusunun Rumeli’ye geçi?ini kolayla?t?rmak Yap?lan Haz?rl?klar : - Rumelihisar? (Bo?azkesen) yapt?r?ld? - Surlar? y?kabilecek toplar döktürüldü - 200.000 ki?ilik bir ordu olu?turuldu. - 400 parçal?k bir donanma olu?turuldu. - Karamano?ullar? üzerine bir sefer düzenlenerek gelebilecek bir tehlike önlendi. - Mora’ya bir ordu gönderilerek olu?abilecek tehditler önlendi. Gerekli haz?rl?klar yap?ld?ktan sonra 1453 Nisan’?nda ku?atma ba?lam??, 29 May?s 1453’de ?stanbul fethedilmi?tir. Sonuçlar? : - Ortaça? kapanm?? yeniça? ba?lam??t?r. - 1058 y?ld?r hüküm süren Bizans y?k?lm??t?r. - Osmanl? Devleti yükselme dönemine girmi?tir. - Osmanl? Devleti bir imparatorluk haline gelmi?tir. - Fener Rum Patrikhanesi ve Ortodoks halk Osmanl?lar?n himayesine al?nm??t?r. - ?stanbul ba?kent yap?lm??t?r. - ?stanbul dini, ticari, kültürel ve ilim merkezi haline getirilmi?tir. - ?stanbul’dan kaç?p ?talya’ya giden bilim adamlar? Rönesans’a sebep olmu?lard?r. - Karadeniz ticaret yollar? Osmanl?lar?n eline geçmi?tir. - Co?rafi Ke?iflere sebep olmu?tur. - Anadolu ve Rumeli topraklar? aras?ndaki bütünlük sa?lanm??t?r. - Osmanl?lar?n ?slam dünyas?ndaki itibar? artm??t?r. - Osmanl? – Venedik ili?kilerinin bozulmas?na yol açm??t?r. ANADOLU’DAK? FAAL?YETLER : - 1459’da Cenevizliler’den Amasra al?nm??t?r. - 1460’da Candaro?ullar?’ndan Sinop al?nm??t?r. - 1461’de Trabzon Rum ?mparatorlu?u’na son verilmi?tir. - 1466’da Karamano?ullar?’ndan Konya ve Karaman al?nm??t?r. - 1473’de Akkoyunlular’la Otlukbeli Sava?? yap?lm??t?r. Otlukbeli Sava?? (1473) : Sebepleri : - Fatih’in Trabzon’u ele geçirmesi - Karamano?ullar? beylerinin Uzun Hasan’a s???nmas? - Uzun Hasan’?n kendisini Timur gibi görmesi - Her iki hükümdar?n da Anadolu’ya hakim olmak istemesi - ?ki hükümdarda da cihan hakimiyeti dü?üncesi olmas? - Akkoyunlular’?n Tokat’? ya?malamalar? Sava?ta teknik üstünlü?e sahip olan Osmanl?lar galip gelmi?, Akkoyunlular y?k?l?? sürecine girmi?ler ve Osmanl? için bir tehlike olmaktan ç?km??lard?r. Do?u Anadolu topraklar? Osmanl? nüfuzu alt?na girmi?tir. Not : Fatih’in Anadolu’daki faaliyetlerinin temel sebebi Anadolu Türk birli?ini sa?lamak istemesidir. RUMEL?’DEK? FAAL?YETLER : S?rbistan (1459), Mora (1460), Eflak (1462), Bosna – Hersek (1463-1465), Kili ve Akkerman hariç Bo?dan (1476) ve Arnavutluk (1479) al?narak Balkanlar’?n fethi sa?lanm??t?r. DEN?ZLERDEK? FAAL?YETLER : * Ege adalar?n?n fethi : Limni, E?riboz, Ta?oz, Semadirek, ?mroz, Midilli,Bozcaada gibi adalar fethedildi. * Yunan adalar?n?n fethi : Kefalonya, Ayamavra, Zanta adalar? fethedildi. * K?r?m?n fethi : (1475) K?r?m’?n fethiyle Karadeniz ticaret yollar? denetim alt?na al?nm??, bu durum Co?rafi ke?ifler’e sebep olmu?tur. Ayr?ca Karadeniz bir Türk gölü haline gelmi?tir. * Rodos’un ku?at?lmas? : (1480) Al?namam??t?r. * Otranto’nun fethi : (1480) ?talya’n?n Otranto kalesi fethedilmi?se de Fatih’in ölmesiyle ba?layan taht kavgalar? yüzünden gerekli yard?m yap?lamad??? için tekrar kaybedilmi?tir. OSMANLI VENED?K SAVA?LARI (1463 – 1479) Fatih’in gerçekle?tirdi?i faaliyetler Venedik’in ticaretine zarar vermi? özellikle denizlerdeki ve Balkanlar’daki fetihler 16 y?l süren sava?lara sebep olmu?tur. Karada genellikle Osmanl?lar, deniz de ise genellikle Venedikliler üstün gelmi?tir. (1479)’da yap?lan ?mtiyazlar Antla?mas?’ na göre ; - Her iki taraf ald?klar? yerleri geri verecek - Kroya ve ??kodra kaleleri Osmanl?lar’da kalacak - Arnavutluk, Mora, Dalmaçya k?y?lar?n?n bir k?sm? Venedikliler’e b?rak?lacak - Venedikliler y?ll?k vergi ve sava? tazminat? ödeyecektir. Buna kar??l?k ; - Venedikliler ?stanbul’da balyoz (elçi) bulundurabilecekler. - Venedikliler Osmanl? sular?nda serbestçe ticaret yapabilecekler - Osmanl? ülkesinde ya?ayan Venedikliler’in davalar?na kendi hakimleri bakacak. - Venedik bayra?? ta??yan gemilere sald?r?lmayacakt?r. Not : ?lk imtiyazlar Fatih taraf?ndan ticareti geli?tirmek ve H?ristiyan birli?ini parçalamak amac?yla Venediklilere verildi. D??ER GEL??MELER : - Osmanl? yükseli? dönemine girmi? ve bir imparatorluk haline gelmi?tir. - Mevcut kanunlar toplan?p geli?tirilerek Kanunname-i Ali Osman (Fatih Kanunnamesi) ç?kar?lm??t?r. - Buna göre devletin bekas? için karde? katline izin verilmi?tir. - Böylece devlet, merkeziyetçi bir yap?ya kavu?mu?tur. - Divana padi?ah yerine sadrazamlar ba?kanl?k yapmaya ba?lam??t?r. - Fatih Camii ve onun yan?na Sahn-? Seman medreseleri in?a edilmi?tir. - Klasik Osmanl? mimari üslubu ortaya ç?km??t?r. - Cülus bah?i?inin da??t?lmas? gelenek halini alm??t?r. - ?ehzadelerin sancaklara vali olarak gönderilmesi adet haline geldi. - ?lk alt?n para bast?r?lm??t?r. II. BAYEZ?T DÖNEM? (1481 – 1512) * Cem Sultan Olay? : Cem Sultan II. Bayezit’a kar?? Memlükler’in de k??k?rtmas?yla birkaç kez taht mücadelesine giri?mi?se de ma?lup olarak Rodos ?ovalyelerine s???nm?? ve onlar taraf?ndan papaya götürülmü?tür. Not : Böylece olay uluslararas? bir sorun haline gelmi?tir. Cem Sultan olay? yüzünden ; - Bat?’daki seferler duraklam??, - Endülüs Emevileri’ne gerekli yard?m yap?lamam??, - Safevi tehlikesi önlenememi?, - II. Bayezit döneminin sönük geçmesine sebep olmu?, - Papa ve Avrupa taraf?ndan bask? unsuru olarak kullan?lm??t?r. * Karamano?ullar?’n?n Y?k?lmas? (1483) : Karamano?ullar?’na 1483 y?l?nda II. Bayezit taraf?ndan kesin olarak son verilmi?tir. * Bo?dan’?n Fethinin Tamamlanmas? (1484) : Kili ve Akkerman al?narak Bo?dan’?n fethi tamamlanm??t?r. Böylece K?r?m ile kara ba?lant?s? sa?lanm?? ve Lehistan ile ili?kiler ba?lam??t?r. * Osmanl? – Memlük ?li?kileri (1485 – 1491) Sebepleri : - Fatih zaman?ndan beri devam eden Hicaz su yollar? sorunu - Cem Sultan? k??k?rtmalar? - Ramazan ve Dulkadiro?ullar? beylikleri üzerinde hakimiyet mücadelesi - Karamano?ullar?’n? desteklemeleri - Hindistan’dan gönderilen hediyelere Memlükler’in el koymalar?, Sava?lardan kesin bir sonuç al?namam??, Ramazano?ullar? Beyli?i topraklar? vak?f topra?? oldu?u için Memlüklü nüfuzuna b?rak?lm??t?r. * Osmanl? – Venedik Sava?lar? (1499 – 1502) : Venedikliler’in Osmanl?lar’?n durgunluk devresinden faydalanmak istemesi üzerine ba?layan sava?larda Osmanl? galip gelerek Modon, Koron, ?nebaht? ve Navarin al?nm??t?r. * Osmanl? – ?ran ?li?kiler : ?ah ?smail 1502’de Akkoyunlu Devleti’ni y?karak ?ii – Safevi Devleti’ni kurmu?tu. Anadolu’ya gönderdi?i adamlar ile isyanlar ç?kartm??t?r. Bunlardan ?ahkulu’nun isyan? uzun süre bast?r?lamam??t?r. II. Bayezit’in yetersizli?i ortaya ç?km??, bu da taht de?i?ikli?ine zemin haz?rlam??t?r. * ?ehzade Selim’in ?syan? : Trabzon sancak beyi Yavuz, Rumeli’de sancak beyli?i istemi?se de verilmemi? ve isyan etmi?tir. Ba?ar?l? olamam??, fakat bu sava?ta ordunun hayranl???n? kazanm??t?r. Ordunun bask?s? üzerine II. Bayezit Yavuz’u tahta geçirmek mecburiyetinde kalm??t?r. YAVUZ SULTAN SEL?M DÖNEM? (1512 – 1520) * ?ehzadeler sorunu : Yavuz karde?lerini ve ye?enlerini ortadan kald?rarak rakipsiz olarak tahtta kald?ktan sonra as?l amac? olan Safevi tehlikesini önlemek için sefere ç?km??t?r. * Çald?ran Sava?? (1514) : ?ah ?smail’in Anadolu’da ?iili?i yaymas? ve isyanlar ç?kartmas? kar??s?nda ?ran üzerine bir sefer düzenleyen Yavuz, Çald?ran’da teknik üstünlü?ünün de etkisiyle büyük bir zafer kazanm??t?r. Sonuçlar? : - ?ah ?smail ailesini ve hazinesini b?rakarak can?n? zor kurtarm??t?r. - Belli bir süre için Safevi tehdidi ve ?ii tehlikesi önlenmi?tir. - 1515 Turanda? Sava??’yla Dulkadiro?ullar?’na son verilmi?tir. Not-1: Anadolu Türk birli?i kesin olarak sa?lanm??t?r. Not-2: Memlükler’le s?n?r kom?usu olunmu?tur. * Osmanl? – Memlük Sava?lar? (1516 – 1517) Sebepleri : - Memlükler’in Safeviler ile i?birli?i yapmas? - Ramazano?ullar? üzerinde hakimiyet mücadelesi - Yavuz’un ?slam dünyas?nda birli?i sa?lamak istemesi - Baharat yolunu ele geçirmek istemesi Sonuçlar? : - 1516 Mercidab?k Sava??’nda Kansu Gavri ma?lup edilerek Suriye, Filistin ve Kudüs, 1517 Ridaniye Sava??’nda Tomanbay ma?lup edilerek M?s?r ve sava??lmadan Hicaz ele geçirilmi?tir. - Memlüklüler y?k?lm??t?r. - Halifelik Osmanl?lar’a geçmi?tir. - Osmanl? devlet yönetiminde dini özellik önem kazanm??, teokratik bir yap?ya kavu?mu?tur. - Çok büyük ganimetler elde edilmi? ve hazine alt?nla dolmu?tur. - Baharat yolu Osmanl? eline geçmi?tir. - Kutsal emanetler Osmanl? koruyuculu?una geçmi?tir. - ?slam dünyas?nda birlik sa?lanm??t?r. - Venedikliler, K?br?s için Memlükler’e ödedi?i vergiyi Osmanl?’ya ödemeye ba?lam??lard?r. KANUN? SULTAN SÜLEYMAN DÖNEM? (1520 - 1566) ?Ç ?SYANLAR : * Canberdi Gazali ?syan? (1521) ?am – siyasi * Ahmet Pa?a ?syan? (1524) M?s?r – ?ahsi * Baba Zünnun ?syan? (1526) Yozgat – ekonomik * Kalendero?lu ?syan? (1527) Karaman – dini BATI SEFERLER? : * Belgrat’?n Fethi (1521) : Orta Avrupa’n?n kap?lar? Osmanl?lar’a aç?lm??t?r. * Mohaç Meydan Muharebesi (1526) : Macar kral? Layo?’un ?arlken ve Ferdinand’a güvenerek Osmanl? aleyhine çal??mas? üzerine sefere ç?kan Kanuni, Mohaç’ta Macaristan ordusunu imha etmi?tir. Erdel beyi Yano?, Macar kral? yap?lm??, Macaristan Osmanl?’ya ba?lanm??, bu durum Osmanl?-Avusturya ili?kilerinin bozulmas?na neden olmu?tur. * I. Viyana Ku?atmas? (1529) : Ferdinand’?n Yano?’un krall???n? kabul etmeyerek sald?rmas? üzerine Kanuni yeni bir sefere ç?km??t?r. Ferdinand kar??s?na ç?kmay?nca Viyana’y? ku?atm??, fakat ordunun haz?rl?ks?z olmas? ve mevsimin geçmesi nedeniyle ba?ar?l? olunamam??t?r. * Almanya Seferi (1532) : Ferdinand’?n tekrar Macaristan’a sald?rmas? üzerine meseleye köklü çözüm bulmak amac?yla Kanuni, ?arlken üzerine sefere ç?km??t?r. Kar??s?na hiçbir ordu ç?kmam??t?r. Ferdinand’?n bar?? teklifini ?ran sorunu yüzünden kabul etmi?tir. 1533 ?stanbul Antla?mas?na göre; ¨ Ferdinand, Yano?’un Macar krall???n? kabul edecek. ¨ Avusturya kral? protokolde Osmanl? sadrazam?na e?it say?lacak ¨ Bar?? süresi Avusturya’ya b?rak?lacak ¨ Avusturya y?ll?k vergi ve tazminat ödeyecek. Not: Avusturya ile yap?lan ilk antla?mad?r. Osmanl?lar Avusturya’ya üstünlü?ünü kabul ettirmi?tir. * Macaristan’?n Osmanl? Topraklar?na Kat?lmas? (1541) : Ferdinand, Yano?’un o?lu Sigismund’un Macar krall???n? kabul etmeyerek sald?r?nca sefere ç?kan Kanuni Macaristan’? 3 parçaya bölmü?tür. As?l Macaristan Budin eyaleti olarak Osmanl?’ya kat?lm??, Erdel, Sigismund’a, Macaristan’?n küçük bir bölümü de vergi kar??l???nda Avusturya’ ya b?rak?lm??t?r. * Zigetvar Seferi (1566) : Ferdinand’?n yerine geçen o?lu Maximilyen’in sald?r?so üzerine Kanuni 13. Ve son seferine ç?km??t?r. Kale fethedilmeden bir gün önce ölmü?, kalenin fethini gerçekle?tiren Sokullu Mehmet Pa?a sefere devam etmeyerek geri dönmü?tür. FRANSA’YLA ?L??K?LER : Kanuni, ?arlken’in Avrupa’da tek güç olmas?n? engellemek amac?yla bir taraftan Reform hareketlerini desteklerken di?er taraftan yapt??? seferlerle Fransa Kral? Fransuva’y? kurtarm?? ve tahta ?arlken kar??s?nda güçlü tutabilmek için ekonomik ayr?cal?klar verilmi?tir. 1535-Kapitülasyon Antla?mas?’na göre ; - Frans?zlar Osmanl? sular?nda serbestçe ticaret yapabilecekler - Frans?z tüccarlardan dü?ük gümrük vergisi al?nacak - Osmanl? ülkesinde ya?ayan Frans?zlar’?n kendi aralar?ndaki davalara Frans?z hakimler bakacak - Osmanl? ile olan sorunlarda ise davalara Osmanl? mahkemeleri bakacak, fakat tercüman bulundurabilecekler - Ayn? haklardan Osmanl? Devleti de yaralanabilecek - Bu antla?ma iki hükümdar hayatta kald??? sürece devam edecektir. Not : 1740 y?l?nda I. Mahmut zaman?nda kapitülasyonlar sürekli hale getirilmi?tir. OSMANLI – ?RAN ?L??K?LER? (1534 – 1555) Kanuni’nin Avrupa’daki me?guliyetinden faydalanmak isteyen ?ranl?lar s?n?rda kar???kl?klar ç?kar?nca Kanuni ?ran üzerine 3 sefer düzenlemi?tir. Son seferinde k??? Amasya’da geçirerek ertesi y?l ?ran’? ortadan kald?rmay? dü?ünmü?se de gönderilen elçilerle bir antla?ma yap?lm??t?r. 1555 Amasya Antla?mas?na göre ; Ba?dat, Nahçivan, Erivan ve çevresi Osmanl?’ya kat?lm??t?r. Not : ?ran ile yap?lan ilk resmi antla?mad?r. H?NT DEN?Z SEFERLER? (1538 – 1553) : Hint müslümanlar?n?n yard?m iste?i, bölgedeki Portekiz üstünlü?üne son vermek, K?z?ldeniz’de yeniden üstün konuma gelebilmek için 4 sefer düzenlenmi?tir. 1638 – Had?m Süleyman Pa?a, 1551 – Piri Reis, 1552 – Murat Reis, 1553 – Seydi Ali Reis seferleri gerçekle?tiren kaptanlard?r. Sefere gereken önemin verilmemesi, Osmanl? kaptanlar?n tecrübesizli?i, donanman?n okyanuslara dayan?kl? olmamas? ve Hint müslümanlar?ndan gerekli deste?in al?namamas? üzerine seferlerde istenilen ba?ar? sa?lanamam??t?r. Yemen, Aden, Arap yar?madas?, Maskat çevresi hakimiyet alt?na al?nm??, K?z?ldeniz’deki Portekiz üstünlü?üne son verilmi?, K?z?ldeniz, Basra Körfezi Osmanl? denetimine girmi?tir. DEN?ZLERDEK? GEL??MELER * Rodos’un Fethi (1522) : Konumu çok önemli olan bu adan?n fethiyle Ege Denizi’nin güvenli?i büyük ölçüde sa?lanm??t?r. * Cezayir’in Al?nmas? (1533) : Barbaros’un Kaptan-? Derya olmas? ile sava??lmadan Osmanl? topraklar?na kat?lm??t?r. * Preveze Deniz Zaferi (1538) : ?arlken’in olu?turdu?u Andrea Dorya komutas?ndaki haçl? donanmas? ma?lup edilmi?, Akdeniz bir Türk gölü haline gelmi?tir. * Nis Seferi (1543) : Fransa’ya yard?m amac?yla mücadele edilmi?tir. * Trablusgarb’?n fethi (1551) : ?arlken’in kontrolündeki Sen Jan ?ovalyeler’inden Turgut Reis taraf?ndan al?nm??t?r. * Cerbe Sava?? (1559) : Turgut Reis’in Andrea Dorya ile yapt??? büyük bir deniz sava??d?r. Böylece ?spanyollar’?n elindeki Cerbe adas? al?nm??t?r. * Malta Ku?atmas? (1565) : Akdeniz’de korsanl?k yapan Sen Jan ?ovalyeleri’nin elindeki ada ku?at?lm??sa da Turgut Reis’in ?ehit dü?mesi üzerine ku?atma kald?r?lm??t?r. SOKULLU MEHMET PA?A DÖNEM? (1564- 1579) * Sak?z Adas?’n?n Fethi (1568) : Cenevizlilerden Kaptan-? Derya Piyale Pa?a taraf?ndan al?nm??t?r. Not : Ege’deki Türk hakimiyeti peki?mi?tir. * Yemen’in Fethi (1568 – 1570) : Koca Sinan Pa?a yeniden alm??t?r. * K?br?s’?n Fethi (1571) : Venedikliler’den K?br?s’?n al?nmas?yla Do?u Akdeniz tamamen Osmanl? egemenli?ine girmi?, ?nebaht? Sava??’na sebep olmu?tur. * ?nebaht? Sava?? (1571): Venedik öncülü?ündeki haçl? donanmas?yla yap?lan sava?ta Osmanl? donanmas? imha edilmi?, fakat alt? ay içinde yeni bir donanma in?a edilmi?tir. * Tunus’un Fethi (1574) : Osmanl?’n?n ?nebaht? bozgunundan sonra Akdeniz’de üstünlü?ünü devam ettirdi?inin anla??ld??? sava?t?r. ?spanyollar’dan al?nm??t?r. * Lehistan’?n Osmanl? Himayesine Girmesi (1575) : Erdel Prensi’ni kral seçtiren Sokullu, böylece Lehistan’? himaye alt?na alm??t?r. * Vadi’üs – Seyl Sava?? : Fas Osmanl? himayesine girmi?, Kuzey Afrika’n?n fethi tamamlanm??, Portekizliler denizlerdeki üstünlüklerini ?ngilizlere kapt?rm??lard?r. KANAL PROJELER? : Don – Volga Kanal?n? Açma Projesi : - Ruslar?n Karadeniz’e inmelerini, K?r?m’a sald?rmalar?n? önlemek - Kafkas hanl?klar?n? hakimiyet alt?na almak - Orta Asya Türkleri’yle do?rudan irtibata geçmek - ?pek yolunu canland?rmak - ?ran’? kontrol alt?nda tutmak amac?yla gerçekle?tirilmek istenmi?se de tamamlanamam??t?r. Not : Ayr?ca bu dönemde gündeme gelen Süvey? ve Marmara kanal projeleri de gerçekle?tirilememi?tir.

- III. Murat (1574 –1595) - III. Mehmet (1595 – 1603) - I. Ahmet (1603 – 1617) - I. Mustafa (1617 – 1618) - II. Osman (1618 – 1622) - I. Mustafa – Tekrar (1622 – 1623) - IV. Murat (1623 – 1640) - Sultan ?brahim (1640 – 1648) - IV. Mehmet (1648 – 1687) - II. Süleyman (1687 – 1691) - II. Ahmet (1691 – 1695) - II. Mustafa (1695 – 1703) * 17. Yy.’da D?? Siyaset : Osmanl? Devleti s?n?rlar?n? geni?letmek ve mevcut topraklar?n? korumak amac?yla ?ran, Lehistan, Venedik ve Avusturya ile mücadelelere girmi?tir. * 17. Y.y.’da ?ç Siyaset : Önemli bir ma?lubiyet olmasa bile sava?lar?n uzun sürmesi ve içte meydana gelen isyan hareketleri birtak?m ?slahatlar?n yap?lmas?na sebep olmu?tur. DURAKLAMANIN SEBEPLER? - ?ç Sebepler : * Merkezi yönetimin bozulmas? * Toprak sisteminin bozulmas? * Ordu ve donanman?n bozulmas? * Maliyenin bozulmas? * ?lmiye s?n?f?n?n bozulmas? * Eyalet yönetiminin bozulmas? * Toplum yap?s?n?n bozulmas? *Osmanl? toplumunun kozmopolit yap?s? - D?? Sebepler : * Avrupa devletlerindeki haçl? zihniyeti * Co?rafi Ke?ifler * Bilim ve Teknik alan?ndaki geli?meler * Do?al s?n?rlara ula??lmas? XVII. YÜZYIL S?YAS? OLAYLARI OSMANLI – ?RAN ?L??K?LER? - 1577 – 1590 Sava?lar? : S?n?rlardaki kar???kl?klar yüzünden yeniden ba?layan sava?lar uzun süre devam etmi?, Osmanl?’n?n galibiyeti ile sonuçlanm??t?r. 1590 Ferhat Pa?a (?stanbul) Antla?mas?’na göre Nahç?van, Azerbaycan ve çevresi Osmanl?’ya b?rak?lm??, s?n?rlar Hazar Denizi’ne kadar ula?m??t?r. Not : Osmanl?’n?n do?uda en geni? s?n?rlara ula?t??? antla?mad?r. - 1603 – 1611 Sava?lar? : Osmanl? Devleti’nin Avusturya ile sava? halinde olmas?, ayn? zamanda Celali isyanlar?yla u?ra?mas?ndan faydalanmak isteyen ?ran kaybetti?i topraklar? geri alabilmek dü?üncesiyle Osmanl? ülkesine sald?rm?? ve ba?ar?lar kazanm??t?r. 1611 Nasuh Pa?a Antla?mas?’na göre Ferhat Pa?a Antla?mas?’yla al?nan yerler geri verilmi?, eski s?n?rlara dönülmü?tür. Ayr?ca ?ran y?lda iki yüz deve yükü ipek vergi vermeyi kabul etmi?tir. - 1617 – 1618 Sava?lar? :?ran’?n Nasuh Pa?a’da vaat etti?i vergiyi ödememesi üzerine yap?lan sava?lar sonucunda 1618 Serav Antla?mas? imzalanm??t?r. Buna göre Nasuh Pa?a’n?n ?artlar? tekrar edilmi?, yani ?ran vergiyi ödemeyi tekrar kabul etmi?tir. - 1623 – 1639 Sava?lar? : ?ran, Osmanl? Devleti’nin içinde bulundu?u kar???k durumdan faydalanarak Revan’? Ba?dat’? ele geçirmi? ve buran?n ileri gelenlerinin i?kence ile öldürmü?tür. IV. Murat içte asayi?i sa?lad?ktan sonra 1635 Revan, 1638 Ba?dat seferleriyle bu bölgeleri ele geçirmi?tir. 1639 Kasr-? ?irin Antla?mas?’na göre, Ba?dat Osmanl?larda kalacak, Revan ve Azerbaycan ?ran’a b?rak?lacak, Za?ros Da?lar? s?n?r kabul edilecektir. Not : Bugünkü Türk-?ran s?n?rlar? çizilmi? ve uzun süren bir bar?? dönemi ba?lam??t?r. OSMANLI – VENED?K ?L??K?LER? (1645 – 1669) : Ege Denizi ile Akdeniz’in s?n?r?n? olu?turan Girit çok önemli bir stratejik konuma sahiptir. Bölgenin güvenli?i için adan?n al?nmas? gerekmektedir. Hacca giden bir gemimize sald?r?lmas? üzerine ba?layan sava?lar 25 y?l kadar devam eder. Faz?l Ahmet Pa?a zaman?nda Girit’in fethi tamamlan?r. Not-1 : Sicilya Adas?’n?n do?usundan itibaren Akdeniz, Türk hakimiyetine girmi?tir. Not-2 : Girit’in fethinden sonra donanmaya gereken önem verilmemi?tir. OSMANLI – LEH?STAN ?L??K?LER? : - 1621 Hotin Seferi : Lehistan’?n Bo?dan’?n iç i?lerine kar??mas? yüzünden ili?kiler bozulmu?, II. Osman Hotin seferine ç?km??, fakat yeniçerilerin gev?ekli?i yüzünden kale al?namam??t?r. - 1621 Hotin Antla?mas? : Önemli bir s?n?r de?i?ikli?i olmam?? ve Lehistan vergi vermeye raz? olmu?tur. Önemi : ?lk kez bu olayla beraber Yeniçeri Oca??n? kald?rma fikri II. (Genç) Osman taraf?ndan ortaya at?lm??t?r. - 1672 Lehistan Seferi ve Buca? Antla?mas? : Lehistan’?n Osmanl? himayesindeki Ukrayna Kazaklar?’na sald?rmas?yla sava?lar ba?lam??, Faz?l Ahmet Pa?a Sultan IV. Mehmet’le beraber sefere ç?karak Lehistan’? ma?lup etmi? ve 1672 Buca? Antla?mas? imzalanm??t?r. Buna göre, Podolya ve Ukrayna Osmanl? topraklar?na kat?lm?? ve Lehistan vergi ödemeyi kabul etmi?tir. Not : Bu arada Lehistan taht?na geçen Jan Sobyesky vergi maddesini kabul etmemi? ve sava? 4 y?l daha devam etmi?, 1676’da vergi maddesi kald?r?larak antla?ma yenilenmi?tir. Önemi : Topraklar?m?za toprak katt???m?z en son antla?mad?r. OSMANLI – AVUSTURYA ?L??K?LER? : - 1593 – 1606 Sava?lar? : Bosna beylerbeyinin tuza?a dü?ürülmesi ve Avusturya’n?n s?n?rlarda kar???kl?k ç?karmas? ile ba?layan sava?lar uzun süre devam etmi?tir. 1595’de tahta geçen III. Mehmet devlet adamlar?n?n ?srar? ile ordunun ba??nda sefere ç?km??t?r. E?ri, Kanije, Estergon kaleleri al?nm??, 1596 Haçova Meydan Sava?? kazan?lm??t?r. Do?uda ?ran Sava?lar?, içeride Celali ?syanlar? nedeniyle bar??a raz? olunmu?tur. 1606 Zitvatorok Antla?mas? : - E?ri, Kanije, Estergon kaleleri Osmanl?’da kalacak - Avusturya ödemekte oldu?u vergiyi bundan sonra vermeyecek, sadece bir kereye mahsus 200.000 kara kuru? sava? tazminat? ödeyecek. - Avusturya ar?idükas? Roma Çe?ar? kabul edilecek, protokol bak?m?ndan Osmanl? padi?ah?na e?it say?lacakt?r. Not : Osmanl?’n?n Avusturya kar??s?ndaki üstünlü?ünü kaybetti?i antla?mad?r. * 1662 – 1664 Sava?lar? : Erdel sorunu yüzünden sava?lar yeniden ba?lam??, Faz?l Ahmet Pa?a, al?nmas? çok zor bir kale olan Uyvar’? ele geçirmi?, Avusturyal?lar bar?? istemi?lerdir. * 1664 – Vasvar Antla?mas? : - Uyvar ve Novigrad kaleleri Osmanl?’ya b?rak?lacak - Erdel Osmanl?’ya ba?l? kalacak - Avusturya sava? tazminat? ödeyecek Not : Avusturya’dan toprak kazan?lan son antla?mad?r. Son kez sava? tazminat? al?nm??t?r. * II. Viyana Ku?atmas? ve Kutsal ?ttifak Sava?lar? 81683 – 1699) : Avusturya’n?n bask?s? kar??s?nda Macarlar’?n yard?m istemesiyle ba?layan sava?lar, Merzifonlu Kara Mustafa Pa?a’n?n devleti eski ihti?am?na ula?t?rabilme dü?üncesiyle Viyana’y? ku?atmas?na sebep olmu?tur. Fakat, Viyana önlerinde büyük bir bozgun ya?anm??t?r. Olu?turulan Kutsal ittifak ile (Avusturya, Venedik, Lehistan, Malta, Rusya) 16 y?l süren sava?larda ma?lup olunarak Belgrad önlerine kadar geri çekilmek zorunda kal?nm??t?r. * 1699 Karlofça Antla?mas? : - Banat ve Teme?var hariç Macaristan’?n büyük bir bölümü ve Erdel Avusturya’ya - Podolya ve Ukrayna Lehistan’a - Mora ve Dalmaçya k?y?lar? Venedik’e verilmi?tir. - Bar?? 25 y?l sürecek ve Avusturya’n?n Garantörlü?ünde bulunacakt?r. Önemi : Osmanl? ilk kez büyük ölçüde toprak kayb?na u?ram?? ve gerileme dönemi ba?lam??t?r. Not-1: Osmanl? Devleti’nin Avrupa devletleri üzerindeki yapt?r?m gücü sona ermi?tir. Not-2: Rusya ile yap?lan ilk resmi antla?ma Bahçesaray Antla?mas?’d?r (1681). 1700 ?stanbul Antla?mas? : - Azak kalesi Rusya’ya b?rak?lacak - Ruslar kutsal yerleri ziyaret edebilecekler - ?stanbul’da elçi bulundurabileceklerdir. Not : Rusya ilk kez Karadeniz’e inme imkan? bulmu?tur. 17. YÜZYILDA ?Ç ?SYANLAR * Merkezi (?stanbul) ?syanlar? : III. Murat, II. Osman, IV. Murat, IV. Mehmet zamanlar?nda görüldü. Kap?kulu askerleri, zaman zaman da halk ve ulema s?n?f?n?n kat?l?m?yla gerçekle?mi?tir. En büyükleri II. Osman’?n tahttan indirilerek öldürüldü?ü isyan ile IV. Mehmet zaman?nda Vakay-? Vakvakiye (Ç?nar Vakas?) ad?yla gerçekle?en isyanlard?r. * Celali ?syanlar? (Anadolu) : ?lk defa Yavuz zaman?nda görülür. Anadolu’da ç?kan isyanlard?r. Bu isyanlar?n en önemlileri; Canbolato?lu, Karayaz?c?, Kalendero?lu, Deli Hasan, Vardar Ali Pa?a isyanlar?d?r. * Eyalet ?syanlar? : Merkezi otoritenin bozulmas?ndan faydalanarak devletten kopmak amac?yla Erdel, Eflak, Bo?dan gibi yar? ba??ml? eyaletlerde ç?kan isyanlard?r. 17. YÜZYILDAK? ISLAHAT HAREKETLER? : * Padi?ahlar II. Osman : Yeniçeri Oca??’n? kald?rmay? dü?ünmü?tür. Saray? halka açmaya çal??m??t?r. Sosyal alanda ?slahat yapan ilk padi?aht?r. IV. Murat : ?stanbul ve Celali ?syanlar?n? bast?rm??, devlet üzerindeki kad?nlar ve saray a?alar? saltanat?na son vermi?tir. ?iddet ve korku politikas?yla nizam? sa?lam??, içki, tütün ve gece soka?a ç?kma yasa?? getirerek ahlaki alanda ?slahatlar yapm??t?r. Koçi Bey’e raporlar haz?rlatarak köklü ?slahatlar gerçekle?tirmeyi dü?ünmü?se de ömrü yetmemi?tir. * Devlet adamlar? : Kuyucu Murat Pa?a : Celali ?syanlar?n? ?iddetle bast?rm??t?r. I. Ahmet dönemi vezirlerindendir. Tarhuncu Ahmet Pa?a : Osmanl?’da ilk defa resmi devlet bütçesini haz?rlayarak, saray masraflar?n? k?sma yoluna gitmi?, bunu hayat?yla ödemi?tir. IV. Mehmet dönemi veziridir. Köprülü Mehmet Pa?a : ?artl? olarak ba?a geçmi?, bask? ve ?iddet yoluyla isyanlar? bast?rm??t?r. Köprülü Faz?l Ahmet Pa?a : K?sa bir dönemde olsa devlete eski günlerini ya?atm??, ordu, donanma ve maliyede düzenlemeler yapm??t?r. * Fikir Adamlar? : Koçi Bey : Büyük bir fikir ve bilim adam?d?r. Duraklama ve gerilemenin sebeplerini, bunun önlem ve çarelerini iki rapor halinde haz?rlayarak IV. Murat’a sunmu?tur. 17. YÜZYIL ISLAHATLARININ GENEL ÖZELL?KLER? - Avrupa örnek al?nmam??t?r. - Yüzeyseldir, bask? ve ?iddete dayan?r. - Devlet politikas? haline gelmemi?, geli?me imkan? bulamam??lard?r. - Yeniçeri, ulema ve halk?n tepkisiyle kar??la?m??t?r. - Genel olarak ba?ar?l? olamam??t?r. - Yönetim, hukuk ve teknik alanlarda ?slahat yap?lmam??t?r. - Duraklamaya çözüm olmam??lard?r.